Jak dobrze ubezpieczyć rzepak – jesienne ubezpieczenie upraw

Rzepak ozimy jest jedną z najbardziej wymagających roślin uprawnych i do tego dość kapryśną, ponieważ nie wybacza błędów agrotechnicznych, a nawożenie oraz ochrona plantacji muszą zostać przeprowadzone niemalże perfekcyjnie. Pomimo to rzepak ozimy to najważniejsza roślina oleista w Polsce, której areał rokrocznie zajmuje ok. 1 mln ha. Zgodnie z szacunkami rolników, firm nasiennych oraz doradców rolnych powierzchnia zasiewów wykonanych na przełomie sierpnia i września tego roku kształtuje się na poziomie 900 tys. ha. Zmniejszenie areałów zasiewów jest spowodowane przed wszystkim ekonomicznym spadkiem opłacalności uprawy tej rośliny.

Z jednej strony wysokie nakłady jesienią i wiosną, a z drugiej niesatysfakcjonujące ceny za dostarczony surowiec. Przeznaczenie gospodarcze rzepaku ozimego w zasadzie jest tylko jedno – tłoczenie na olej jadalny lub komponent do produkcji biopaliw, a pozostałości w formie tzw. makuch rzepaczanych lub śruty poekstrakcyjnej są cennym źródłem białka i stanowią składnik pasz dla zwierząt. Ponadto istnieje kilka dodatkowych korzyści płynących z uprawy rzepaku. Rośliny te wytwarzają rozbudowany i głęboki system korzeniowy, który głębiej penetruje glebę, co stwarza idealne stanowisko pod kolejną uprawę. Uprawy rzepaku stanowią również istotny pożytek dla pszczół.

Dobry plon rzepaku kształtuje się od zasiewu

Prowadzenie uprawy rzepaku ozimego wymaga starannego przygotowania stanowiska pod tę uprawę. Gleba musi posiadać równomierną strukturę gruzełkowatą, a jej odczyn pH w zakresie 6,3-7,2.

Najczęściej rzepak ozimy wysiewany jest po zbiorze jęczmienia ozimego lub wcześnie plonujących innych zbóż jarych bądź ozimych. Bardzo istotny w warunkach Polski jest termin siewu. Najwcześniej (pierwsza połowa sierpnia) rzepak ozimy wysiewany jest w regionach północnych i północno-wschodnich, a najpóźniej (nawet początek września) na południu i południowym zachodzie. Ze względu na swoją specyfikę siew powinien być prowadzony tak aby zapewnić równą obsadę roślin na poziomie 40 roślin na m² lub mniejszym. Dodatkowo nasiona nie mogą być umieszczone głębiej niż 2,5-3 cm, ponieważ grozi to długimi i nierównomiernymi wschodami.

Pokreślenia wymaga fakt, że zwiększenie obsady względem optymalnej może negatywnie wpływać na plonowanie, a podatność na choroby i szkodniki będzie większa. Zaraz po zasiewie powinny być przeprowadzone pierwsze zabiegi odchwaszczania oraz ochrona przeciwko szkodnikom i chorobom grzybowym.

Oprócz tego wraz ze wzrostem roślin bezwzględnie należy monitorować stan plantacji i natychmiast reagować na pojawiające się objawy żerowania szkodników np. pchełka rzepaczana, śmietka kapuściana itd. Bardzo ważnym i zarazem kluczowym zabiegiem w kontekście przezimowania jest regulacja wzrostu roślin. Zadaniem dobrze wykonanej regulacji jest wprowadzenie rośliny w stan spoczynku zimowego z odpowiednio schowaną szyjką korzeniową, wykształconą (ale nie przerośniętą!) rozetą liściową (min.  6-8 liści) oraz rozbudowanym systemem korzeniowym.

Monitoring plantacji rzepaku jest bardzo ważny

Wszystko to sprawia, że plantacje rzepaku praktycznie codziennie powinny być obserwowane przez rolnika w okresie jesiennym. Już z pierwszym powiewem wiosny plantacje muszą ponownie zostać zmonitorowane pod kątem nalotu szkodników (np. chowacze, słodyszek), rozpoczyna się wtedy też intensywna praca związana z nawożeniem.

Takie monitorowanie na przemian z wykonywaniem odpowiednich zabiegów agrotechnicznych producenci muszą przeprowadzać aż do żniw. Jako że uprawa rzepaku znajduje się na polu praktycznie przez 12 m-cy to w trakcie tego czasu mogą wydarzyć się sytuacje, na które rolnik nie ma wpływu.

Czy obecne zimy są zagrożeniem dla rzepaku?

Rzepak ozimy jest rośliną najbardziej wrażliwą wśród roślin uprawnych na tzw. ujemne skutki przezimowania. Zimy ostatnich lat co prawda należały do ciepłych i raptem kilka mroźnych dni nie spowodowało większych strat. Rzepak ozimy może przetrwać wiele, natomiast dużym zagrożeniem są gwałtowne zmiany temperatury, ponieważ rośliny nie zdążą się do nich przygotować – zahartować lub rozhartować.

Fatalne skutki dla plantacji rzepaku przyniosły zimy w roku 2012 i 2016, kiedy to po długim okresie ciepła, gdzie wegetacja całkowicie nie wygasła przyszły silne mrozy bez okrywy śnieżnej i do tego z silnym wiatrem. Efekty wymrożenia oraz wysmalania były widoczne na znacznych powierzchniach kraju. Od tego typu zdarzeń mogłaby uchronić okrywa śnieżna, jednak była ona wtedy zbyt mała lub pojawiła się zbyt późno. Szkody z ujemnych skutków przezimowania nie zdarzają się często niemniej, jeżeli do nich dojdzie mają często bardzo duży zasięg, od województw aż po cały kraj.

Nasuwa się pytanie, które zadają sobie plantatorzy każdego roku – jaka będzie tegoroczna zima? Nie wiemy, dlatego warto zabezpieczyć bardzo wysokie nakłady po to, aby w razie szkód mieć środki na założenie nowych upraw na wiosnę.

Przymrozki wiosenne zagrożeniem dla kwitnących rzepaków

Obserwacje i doświadczenia ostatnich lat pokazują, iż coraz większe problemy przysparza rolnikom ryzyko przymrozków wiosennych. Sezon wegetacyjny rozpoczyna się coraz wcześniej, rośliny wybudzają się ze spoczynku zimowego i zaczynają intensywny wzrost znacznie wcześniej niż miał to miejsce jeszcze kilkanaście lat temu. Powoduje to, że wcześniej osiągają wrażliwe na przymrozki fazy rozwojowe, takie jak kwitnienie. W rzepaku ozimym pierwszymi objawami działania przymrozków są pęknięte łodygi, należy jednak zaznaczyć, iż na to zjawisko wpływ mają również inne czynniki takie jak: bardzo duże uwodnienie części nadziemnych, amplituda dobowa czy pobrana w krótkim czasie przez rośliny spora ilość składników pokarmowych.

W późniejszych okresach, a zwłaszcza w fazie kwitnienia, symptomami są przemarznięte kwiaty lub zawiązki łuszczyn. Pomimo bardzo dużych zdolności kompensacyjnych rzepaku ozimego (zdolność do zwiększania masy 1000 nasion na nieuszkodzonych łuszczynach tudzież budowa dodatkowych pędów bocznych) ekonomiczne straty związane z ubytkiem w plonie mogą zniweczyć potencjalny zysk z produkcji. Najczęściej spotykane są uszkodzenia na poziomie od kilku do nawet 30% ubytku w plonie.
Charakterystycznym symptomem wystąpienia szkody przymrozkowej w trakcie kwitnienia są brakujące piętra łuszczyn.

W 3 minuty można stracić cały plon

Tyle mniej więcej trwa gradobicie.

Im bardziej roślina dojrzała, tym utrata plonu na skutek gradu jest większa. Tyle czasu też potrzeba, aby zainwestowane środki finansowe, a także potencjalny zysk spadły na powierzchnię gleby bez możliwości ich zebrania. Dlatego tak ważne jest ubezpieczenie i wypłata odszkodowania nawet przy niewielkich ubytkach w plonie. W VH POLSKA odpowiadamy już od 8% ubytku w plonie, a w przypadku szkody całkowitej, która wystąpiła tuż przed lub w trakcie żniw wypłacamy 100% sumy ubezpieczenia, niezależnie jaki plon zostałby osiągnięty, gdyby szkoda nie wystąpiła, czy jak kształtowała się cena rynkowa. W tym przypadku zaoszczędzone koszty zbioru rolnik będzie mógł przeznaczyć na dodatkowe zabiegi uprawowe, aby doprowadzić pole do porządku – w końcu średnio na hektar spadło ok. 3 ton rzepaku, który skiełkuje.

Przy tak wysokich nakładach finansowych z jakimi wiąże się uprawa rzepaku i ryzyku poważnych, często całkowitych szkód, każda plantacja powinna być ubezpieczona od gradu.

Ubezpieczenie rzepaku – dostępne pakiety

W trakcie jesiennego sezonu ubezpieczenia upraw w VH POLSKA, który trwa od 25 września do 30 listopada, można ubezpieczyć uprawy rzepaku ozimego w ramach specjalnie przygotowanych pakietów:

• grad;
• grad, ujemne skutki przezimowania;
• grad, przymrozki wiosenne, ujemne skutki przezimowania;
• grad, przymrozki wiosenne, ujemne skutki przezimowania, deszcz nawalny, huragan

Każdy z pakietów może zostać rozszerzony o niepodlegające dopłatom ryzyko ognia.

Ubezpieczenie ujemnych skutków przezimowania oferowane jest z ryczałtem wypłaty odszkodowania na poziome 15% lub 25% sumy ubezpieczenia.